Het verhaal van Lorentzplein 26, Haarlem (NH, NL)

Haarlem en buitenplaats “Rust Hoven” 

Haarlem ligt op een verhoging (strandwal) tussen het IJ en de Noordzee. Dit bood bescherming tegen water en trok al rond 3600 v.Chr. mensen aan, zoals blijkt uit vuurstenen werktuigen. Haarlem wordt in de 10e eeuw genoemd als “Haarlo-heim”, verwijzend naar een bosrijke duinrand. In 1245 kreeg de stad stadsrechten van graaf Willem II. Haarlem groeide uit tot textielstad, maar werd ook getroffen door stadsbranden en het beleg van 1572. Buiten de zuidelijke stadsmuren lagen blekerijen, boomgaarden en weilanden (hiernaast een pentekening van het Houtplein circa 1750). Hier (het huidige Lorentzplein) lag buitenplaats “Rust Hoven” een idyllische plek met huis, vijver, koepel, stal, tuin, boomgaard en bos. 

 1834 - Van De Leon tot start als Iordensstraat 

Eerste bekende eigenaar van deze buitenplaats was Jacob Mendes de Leon (schilderij rechts), raadslid en koopman van Portugees-Joodse afkomst. Hij was luitenant in 1813 bij de omwenteling tegen het Franse bewind en oprichter van de Israëlitische Armenschool in Amsterdam. Zijn weduwe Ester Mercado erfde het terrein. In 1845 volgde jonkheer Harmen van de Poll, advocaat, ridder Militaire Willems-Orde en telg uit een Amsterdams burgemeestersgeslacht. Zijn weduwe Hostence Pieron zette het bezit voort. In 1857 werd Johannes Elsensohn kort eigenaar. Eind 19e eeuw nam Gerardus van Meeuwen het over; hij klom op van schippersknecht tot oprichter van een bloemkwekerij in Heemstede die ruim een eeuw bestond. In 1900 verkocht hij het terrein aan een ontwikkelmaatschappij. Deze bouwde hier Iordensstraat 75, later Lorentzplein 26. 

 1918 - Eerste huiseigenaren en Lorentzplein 

Eerste eigenaar was accountant Hendrik Mispelblom van Altena, geboren 1876 te Bergen op Zoom. Hij verhuisde in 1906 vanuit Nijmegen naar Amsterdam, en kort daarna met zijn vrouw Maria Louise Nicolaas naar Haarlem. Ze betrokken het huis met hun dochter, zijn moeder en tante. In 1920 liet hij het balkon vervangen door een gemetselde erker; de bouwtekening links toont de oorspronkelijke toestand. In datzelfde jaar verrees achter in de tuin een houten tuinhuisje, later verbouwd tot garage. In 1928 overleed schuin tegenover het huis Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz, wiens werk Einstein inspireerde. In 1929 kreeg het plein zijn naam, bij de onthulling van zijn borstbeeld in aanwezigheid van prins Hendrik. 

1931 - Van modern reisbureau naar bekende drogist

In 1931 kocht Edmond Ostwalt, telg van een Joodse bankiersfamilie uit Berlijn, het huis. Hij liet de zijgevel uitbreiden, het pand verhogen en de schuur tot garage verbouwen voor zijn passagebureau. Adres nu: Lorentzplein 26. Tot 1939 adverteerde hij o.a. voor vlieg- en wintervakanties. In 1942 volgde vermoedelijk gedwongen verkoop aan een NV. Bewoners daarna: fam. Jansen-Overbeek, C. van Kooten, Ton & Dory vd Vossen, E. Holdert en constructeur C. Henke. In 1944 kocht fabrikant Hans Schönhuth uit Heemstede (telg van chemie-dynastie Haas Azijn) het huis, maar moest kort daarna op arbeidsinzet naar Duitsland. Na de oorlog heropende familie Jansen-Overbeek hier hun drogisterij, die eerder failliet gegaan was iets verderop in de Iordensstraat. Later werd onder het dak van het huis een NSB-lidmaatschapskaart gevonden. 

1950 - Sigaren, antiek en financiële diensten 

Ten tijde van de drogisterij (foto hierboven uit 1965) woonden hier G. Spanjaard (schoonzoon van fam. Jansen), J. Westerman, M.H. Wesselo en P.A. Biagia. In 1969 vestigde sigarenmagazijn “Lorentz” zich in het pand en werd een Porsche 1600 hier te koop gezet. Na kort eigenaarschap van J. Roemers uit Heemstede volgde in 1974 W.F.G. van Zadelhoff, met De Antiekhoek. In 1985 vestigden Robbert Jan en Maja Kramer er hun assurantiekantoor en Regiobank. In 2025 verkochten hun dochter en schoonzoon het pand en is het opnieuw van een Heemstedenaar.